ТОПОНИМИКА
|
А а
|
АБИОНИМ – Собственное имя неживого объекта или явления природного или созданного человеком. К абионимам относятся топонимы, стратонимы, космонимы, астронимы, астротопонимы
|
АБИОНИМ - адам қалыптастырған немесе табиғи құбылыстардың және жансыз нысандардың жалқы аты. Абионимдарға: топонимдер, стратонимдер, космонимдер, астронимдер, астротопонимдер жатады.
|
АГРОНИМ – Вид топонима. Название земельной площади; рынка.
Пр.: Красная площадь, Базарная площадь, Сенатская площадь, Марсово поле, площадь Республики.
|
АГРОНИМ – топоним түрі. Жер ауданының аты. Мысалы: алаң, Базар алаңы, Қызыл алаң, Сенат алаңы, Марс алаңы, Республика алаңы
|
АГРООНИМ – Вид топонима. Название земельного возделанного участка, пашни, поля.
Пр.: Круглое поле, Поле к ручью, Пыльное поле, Пашня
|
АГРООНИМ – топоним түрі. Өңделген жер учаскесінің, егістік атауы.
Мысалы: Дөңгелек дала, Бұлақты дала, Шаңды дала, Егінді дала.
|
АНАТОМИЧЕСКАЯ ЛЕКСИКА [в географической терминологии] – Слова, обозначающие части тела человека и животных, составляющие основу значительной группы метафорических народных географических терминов и входящие через них в топонимию. П р.: нос ‘мыс’ – Канин Нос, Лисий Нос; урочище Мурынтал, а также часто встречаются такие термины в топонимии, как голова, губа, рог, нога, хребет и т.д.
|
АНАТОМИЯЛЫҚ ЛЕКСИКА – (географиялық терминологияда) – жануарлардың және адамдардың дене бөліктерін сипаттайтын метафоралық халықтық географиялық терминдер тобының негізін құрайтын және олар арқылы топонимияға енетін сөздер. Мысалы: мұрын, ‘мүйіс’ – Канин Мұрыны, Түлкі Мұрыны; Мұрынтал қонысы, сонымен қатар бас, аяқ, бауыр, ерін, жота, т.б. терминдер топонимдерде жиі кездеседі.
|
АНЕМОНИМ – Вид онима. Собственное имя стихийного бедствия, в том числе ветра, урагана, циклона, тайфуна.
Пр.: ураганы Бетси, Ава. Флора; ветер Шелонник; Еби и Сайкан, Арыстанды-карабас.
|
АНЕМОНИМ – оним түрі. Табиғи апаттардың жалқы аты, оны ішінде жел, дауыл,циклон, тайфун. Мысалы: Бетси дауылы, Ава дауылы, Шелонник желі; Ебі және Сайқан, Арыстанды-Қарабас желі.
|
АНТРОПОНИМ – Разряд онимов. Любое собственное имя, которое может иметь человек (или группа людей), в т. ч. личное имя, отчество, фамилия, прозвище, псевдоним, криптоним, кличка, андроним, гинеконим, патроним.
|
АНТРОПОНИМ – онимдер топтамасы. Адамның (н/е адамдар тобының) аты бола алатын кез-келген жалқы ат. Оның ішінде өз есімі, әкесінің аты, тегі, лақап ат, псевдоним, криптоним, андроним, гинеконим, патроним.
|
АПЕЛЛЯТИВ – имя нарицательное, в противоположность имени собственному. При образовании географических названий особенно важную роль играет «географическое А.», т.е. слово со значением река, гора, город и т.п. например, индейск. Миссисипи («большая река») – Миссисипи, кельт. Альп («высокая гора») – Альпы, монг. Алтай («Алтан») – Золотые горы и.т.п.
|
АПЕЛЛЯТИВ – жалқы ат. Географиялық атаулардың қалыптасуында "географиялық А." Негізгі рөлді ойнайды, яғни, өзен, тау, қала және т.б. мағыналарды беретін сөз. Мыс: үнд. Миссисипи ("үлкен өзен") – Миссисипи, кельт. Альп ("Биік тау") – Альпі, монг. Алтай («Алтан») – Алтын тау және т.б.
|
АСТИОНИМ – вид ойконима. Собственное имя города. Пример: Алматы, Москва, Варшава, Прага.
|
АСТИОНИМ – ойконим түрі. Қаланың жалқы аты. Мыс. Алматы, Мәскеу, Варшава, Прага.
|
АСТРОНИМ – вид онима. Собственное имя отдельного небесного тела, в т.ч. звезды, планеты, кометы, астероида.
|
АСТРОНИМ – оним түрі. Жеке аспан денелерінің жалқы аты, оның ішінде жұлдыздар, планеталар, астероидтар жиынтығы.
|
АББРЕВИАЦИЯ ГЕОГРАФИЧЕСКИХ НАЗВАНИЙ – принятая сокращенная форма: Донбасс, Кузбасс, АРЕ – Арабская Республика Египет, ООН, ЕС, ВТО, ОПЕК и т.д.
|
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ АТАУЛАРДЫҢ АББРЕВИАЦИЯСЫ – қабылданған қысқартылған формасы. Донбасс, Кузбасс, ЕАР – Египет Араб Республикасы, БҰҰ, ЕО, ДСҰ, ОПЕК т.б.
|
АНАТОМИЧЕСКАЯ ЛЕКСИКА – слова, обозначающие части тела человека и животных, составляющие основу значительной группы метафорических географических терминов и входящие через них в топонимию.
|
АНАТОМИЯЛЫҚ ЛЕКСИКА – метафоралық географиялық терминдер тобының негізгі бөлігін құрайтын және солар арқылы топонимияға енетін, адам немесе жануарлардың дене мүшелерін сипаттайтын сөздер.
|
АНТОНИМ – название с противоположным содержанием: Малая Вишера, Большая Вишера; Кунгей Алатау, Терскей Алатау, т.е. горы, обращенные на солнце, на юг и в противоположную сторону, на север, Большой Нарын и Малый Нарын; реки Белая и Черная, Большая и Малая Алматинка.
|
АНТОНИМ – қарама-қарсы мағынадағы атаулар: Кіші Вишера, Үлкен Вишера, Күнгей Алатау, Теріскей (солтүстікке бағыт) Алатау, Үлкен Нарын, Кіші Нарын; Ақсу, Қарасу, Үлкен және Кіші Алматы өзендері.
|
АРЕАЛ В ТОПОНИМИКЕ – область распространения тех или иных топонимических факторов, повторяющихся моделей, географических названий, однотипных местных географических терминов и т.д. Например, ареал названий с окончанием на – ичи (Барановичи, Сухиничи), на – иха (Карабиха), ареал терминов шор, туз, сор – для солончаков, болот, мелководий и.т.д.
|
ТОПОНИМИКАДАҒЫ АРЕАЛ – топонимиялық факторлардың қайталанатын модельдерінің географиялық атауларының біртүрлі жергілікті географиялық терминдердің, т.б. таралу облысы. Мыс.: - ичи жалғауымен атаулар ареалы (Барановичи, Сухиничи), - иха жалғауымен – (Карабиха), шор, тұз, сор терминдері ареалы батпақтар, таяз сулар атауларында кездеседі.
|
В в
|
ВЕНУСОНИМ – Вид астрононима. Собственное имя любого природно-физического объекта на Венере.
Пр.: область Феба.
|
ВЕНУСОНИМ – астрононим түрі. Венерадағы кез-келген табиғи-физикалық нысанның жалқы аты.
Мыс: Феб облысы.
|
ВУЛКАНОНИМ – название вулканов: Везувий (Апеннины), Ключевая Сопка (Камчатка), Этна (Сицилия), Гекла (Исландия), Кракатау (Зондские острова).
|
ВУЛКАНОНИМ – вулкандар атауы. Везувий (Апенины), Ключи шоқысы (Камчатка), Этна (Сицилия), Гекла (Исландия), Кракатау (Зонд аралдары).
|
Г г
|
ГЕЛОНИМ – Вид гидронима. Собственное имя любого болота, заболоченного места.
Пр.: Чертово болото, Козье болото, Пинские болота.
|
ГЕЛОНИМ – гидроним түрі. Кез-келген батпақтың, батпақтанған жердің жалқы аты.
Мыс: Шайтан, Ешкі, Пинск батпақтары.
|
ГЕНОНИМ – Собственное имя рода, поколения и их подразделений. Чаще употребляется при изучении тюрко-монгольских народов.
Пр.: лез, найман, тамма, джурчин, алтай, бараба и т.п.
|
ГЕНОНИМ – рудың, ұрпақтың және олардың бөлінуінің жалқы аты. Түрік-монғол халықтарын зерттеу барысында ру атауларының жиі кездесетіні анықталды. Мыс: лез, найман, тамма, журчин, алтай, бараба және т.б.
|
ГЕОГРАФИЧЕСКИЙ ТЕРМИН (детерминатив) – Слово, обозначающее определенную географическую реалию. За ним стоит географическое понятие. Может быть родовым и видовым. Пр.: река, озеро, залив, болото, долина, мыс, пик, гряда, пустыня, плато, город, деревня, село.
|
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТЕРМИН – (детерминатив) анықталған географиялық шындықты (реалий) білдіретін сөз. Одан кейін географиялық түсінік тұрады. Мыс: өзен, көл, шығанақ, батпақ, аңғар, мүйіс, шың, қырқа, шөл, қала, ауыл.
|
ГЕООРТОНИМ – вид идеонима. Собственное имя любого праздника, памятной даты, торжества, фестиваля
ГЕОЭКОЛОГИЧЕСКАЯ (ЛАНДШАФТНАЯ) ТОПОНИМИКА – Это направление топонимики, исследующее взаимосвязь топонимов с природной средой, закономерности распределения географических названий и охватывающее всю систему экологических знаний (К.Т.Сапаров). Г.Т. рассматривает процесс формирования топонимов, их информационное содержание, а также явления природы, рациональное использование природных ресурсов, степень их проявления в традиционных условиях. Например: топонимы Кулундинская степь, пойма реки Ертыс, Калбинское нагорье, Южный Алтай, Сарыарка, Прикаспийская низменность и др.
|
ГЕООРТОНИМ – идеоним түрі. Кез-келген мейрамдар, той-думандар, фестивальдардың жалқы аты.
ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ (ЛАНДШАФТЫҚ) ТОПОНИМИКА – экологиялық ақпарат жүйесін қамтитын және табиғи орта мен топонимдердің өзара байланысын зерттейтін топонимиканың бір саласы.
(Қ.Т.Сапаров). Г.Т. бағытында топонимдердің қалыптасуы мен ақпараттық мазмұны, табиғат қорғау және табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану дәстүрлерінің табиғат жағдайларында бейнелену дәрежесі қарастырылады. Мысалы: Құлынды даласы, Ертіс жайылмасы, Қалба жотасы, Оңтүстік Алтай, Сарыарқа, Каспий маңы жазығының топонимдері және т.б. атауға болады.
|
ГИБРИДНЫЕ НАЗВАНИЯ – сборник терминов состоящий из сложных топонимов каждая часть которого составлена из разных языков.
|
ГИБРИДТІ АТАУЛАР – сөздердің әр бөлігі әр түрлі тілдерден құралған күрделі топонимдер жиынтығы.
|
ГИДРОЛОГИЧЕСКИЙ ТЕРМИН – 1. географический термин, обозначающий водный объект.
Пр.: море, залив, озеро, река, пруд, ручей.
2. Народный географический термин, обозначающий разновидность водного объекта. Пр.: ляга, крутец, айдын, ирек, кудук, лужа, томар.
|
ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ ТЕРМИН – 1. Су нысанын айқындайтын географиялық термин. Мыс: теңіз, бұғаз, көл, өзен, бұлақ.
2. Су нысандарының әр түрлілігін білдіретін халықаралық географиялық термин. Мыс.: ляга, айналма, айдын, ирек, құдық, шалшық, томар.
|
ГИДРОНИМ – Вид топонима. Собственное имя любого водного объекта, природного или созданного человеком, в т. ч. океаноним, пелагоним, лимоним, потамоним, гелоним . Пр.: Индийский океан, Белое море, оз. Севан, оз. Балхаш, р. Иртыш, ручей Аулие-булак.
|
ГИДРОНИМ – Топоним түрі. Табиғи және адам қолымен жасалған су нысандарының жалқы атауы, оның ішінде океаноним, пелагоним, лимоним, потамоним, гелоним. Мыс: Үнді мұхиты, Ақ теңіз, Севан көлі, Балқаш көлі, Ертіс өзені, Әулиебұлақ бұлағы.
|
ГЛЯЦИОНИМ – Вид топонима. Собственное имя ледника. Пр.: л. Федченко, л. Набасна, л. Корженевский, л. Медвежий, л. Берель.
|
ГЛЯЦИОНИМ – Топоним түрі. Мұздықтардың жалқы аты. Мыс.: Федченко мұздығы, Набасна мұздығы, Корженевский мұздығы, Медвежий мұз., Берел мұз.
|
ГОДОНИМ – Вид урбанонима. Название линейного объекта в городе, в т.ч. проспекта, улицы, линии, переулка, бульвара, набережной.
Пр.: улица Сатпаева, проспект Абылайхана, переулок Боткина, Набережная Иртыша, бульвар Гагарина, и т.д.
|
ГОДОНИМ – урбаноним түрі. Қаладағы сызықтық нысанның (даңғыл, көше, бульвар, қиылыс,) атауы .
Мыс: Сәтбаев көшесі, Абылайхан даңғылы, Боткин қиылысы, Ертіс жағажайы, Гагарин бульвары, т.б.
|
Д д
|
ДЕТОПОНИМИЗАЦИЯ – превращение собственного географического названия в нарицательное, процесс перехода от номинативного к понятийному: город Бостон – ткань бостон; государство Панама и шляпа панама; город Тюль во Франции и легкая ткань для занавесок – тюль.
|
ДЕТОПОНИМИЗАЦИЯ – жалқы географиялық атаудың жалпыға бірдей ауысу процесі. Мысалы: Бостон қаласы – Бостон матасы; Панама мемлекеті – бас киім атауы; Францияда Тюль во қаласы – жеңіл матадан тігілген перде атауы.
|
ДРИМОНИМ – Вид топонима. Собственное имя любого лесного участка, леса, бора, рощи.
Пр.: Беловежская пуща, резерват «Ертыс орманы».
|
ДРИМОНИМ – топоним түрі. Кез-келген орман учаскесінің жалқы есімі.
Мыс: Беловеж нуы, «Ертіс орманы» резерваты.
|
ДРОМОНИМ – Вид топонима. Собственное имя любого пути сообщения: наземного, водного, подземного, воздушного.
Пр.: канал Волга–Дон, авиалиния Москва–Астана, Минское шоссе, Транссибирская железнодорожная магистраль.
|
ДРОМОНИМ – топоним түрі. Кез-келген қатынас жолдың (жер, су, жерасты, әуе) жалқы есімі. Мысалы: Мәскеу-Астана әуе жолы, Минск қатқыл жолы, Волга-Дон каналы, Трансібір темір жол магистралі, т.б.
|
З з
|
ЗООНИМ – Вид онима. Собственное имя (кличка) животного, в т.ч. домашнего, содержащегося в зоологическом саду, «работающего в цирке, в охране, подопытного или дикого».
Пр.: Шарик (дворовая собака), Мухтар (служебная собака), Персик (кошка), Акбакай (корова), Кулагер (лошадь), Кинули (лев в зоопарке), Лима (попугай), Нагди (дикая слониха), Сулейман (слон – вожак диких слонов).
|
ЗООНИМ – топоним түр. Жануардың жалқы есімі. (зоологиялық бақтағы үй жануары, циркте жұмыс істейтін) және күзетшіге, т.б. қойылған атау. Мысалы: Шарик (аула иті), Мұқтар (қызмет иті), Персик (мысық), Ақбақай (сиыр), Құлагер (ат), Кинули (зоопарктегі арыстан), Лима (тотықұс), Нагди (жабайы піл аты), Сүлеймен (піл – жабайы пілдердің топ бастаушысы).
|
ЗООНИМИКА – Раздел ономастики, изучающий зоонимы, закономерности их возникновения, развития, функционирования.
|
ЗООНИМИКА – зоонимдерді, олардың пайда болу заңдылықтарын, дамуын, қызметін зерттейтін ономастиканың бөлімі.
|
И и
|
ИЗОГЛОССА – линия, ограничивающая ареал, или сам ареал того или иного языкового явления (фонетического, морфологического, лексического).
|
ИЗОГЛОССА – ареалды немесе қайсібір тіл құбылыстың (фонетикалық, морфологиялық, лексикалық) ареалын нақтылайтын сызық.
|
ИНДИКАТОР – Местный географический термин.
|
ИНДИКАТОР – жергілікті географиялық термин.
|
ИНСУЛОНИМ – собственное имя любого острова.
|
ИНСУЛОНИМ – кез-келген аралдың жалқы есімі.
|
К к
|
КАЛЬКА – нежелательный прием при переносе зарубежных названий в национальную географическую номенклатуру.
Пр.: Абылайхит – калмык. (монастырь Абылая), рус. р.Аблакетка (Абылай кеткен, каз.).
|
КАЛЬКА – шет тілді атауларды ұлттық географиялық номенклатураға аудару әдісі.
Мысалы: Абылайхит – қалмақ. (Абылайдың кесенесі), орыс. Аблакетка өз. (қаз. Абылай кеткен).
|
КОМОНИМ – Вид ойконима . Собственное имя любого сельского поселения.
Пр.: п. Баянаул, с. Майкарагай, с. Шарбакты.
|
КОМОНИМ – ойконим түрі. Кез-келген ауылдың мекеннің жалқы есімі.
Мысалы: Баянауыл е-м, Майқарағай а., Шарбақты а.
|
КОСМОНИМ – вид онима. Собственное имя зоны космического пространства, галактики, звездной системы части созвездия.
|
КОСМОНИМ – топоним түрі. Ғарыштық кеңістік зонасының галактикалық, жұлдыздық жүйенің жалқы есімі.
|
Л л
|
ЛАНДШАФТНЫЙ ТОПОНИМ – Топоним, называющий любой объект ландшафта (макро – или микро –).
Пр.: болота: Белое болото, Лужа; озера: Щучье; урочища: Орлова Гнездо; балка: Ит-арка; горы: Становой хребет, Холзунский хребет, г. Народная, г. Каратау; Малайский архипелаг; п-ов Таймыр, о. Барсакельмес.
|
ЛАНДШАФТТЫҚ ТОПОНИМ – топоним, ландшафтық (макро немесе микро) әр түрлі нысандар жиынтығын атайды. Мысалы: Ақ батпақ, Шалшық; көл: Шортанды; қоныс: Бүркіт ұясы; сай: Итарқа; таулар: Становой, Холзун жоталары, Народная т., Қаратау т., Малай архипелагы; Таймыр түбегі, Барсакелмес аралы.
|
|
Скачать 265.5 Kb.
